De drie consortia

Binnen het onderzoeksprogramma CardioVasculair Onderzoek Nederland (CVON) waren er verschillende thematische onderzoeksconsortia tot stand gekomen. Drie van deze consortia, LIKE, BENEFIT en Supreme Nudge, vormen de basis van dit netwerk. Onderzoeksresultaten en producten die zijn voortgekomen uit deze consortia worden binnen het netwerk als tools verspreid voor praktijkprofessionals, beleidsmakers en onderzoekers, zodat zij deze in hun eigen projecten kunnen gebruiken. 

Bekijk hier de tools

LIKE LIKE is een vijfjarig onderzoeksproject (2017-2023) gefinancierd door de Nederlandse Hartstichting en ZonMw. Het doel van LIKE was om voor en met jongeren te werken aan een gezondere omgeving in een gezond systeem via participatief actieonderzoek en systeemdenken. Het onderzoek vond plaats in Amsterdam Oost, en het consortium werd geleid vanuit Amsterdam UMC, GGD Amsterdam en Gemeente Amsterdam en in samenwerking met verschillende universiteiten. Onze focus was het voorkomen en verminderen van overgewicht en obesitas bij jongeren in de transitie van tien naar tiener (10-14 jaar).

LIKE heeft belangrijke stappen gezet in het ontwikkelen en implementeren van een participatieve systeem-dynamische aanpak gericht op het realiseren van een gezonde omgeving, o.a. door het creëren en toepassen van nieuwe methodologieën, raamwerken en tools. Voor meer informatie, zie de LIKE-website hier: Lifestyle Innovations Based on youth’s Knowledge and Experience - LIKE (like-onderzoek.nl).

BENEFIT Een ecosysteem voor een gezonde leefstijl. Een gezonde leefstijl ligt ten grondslag aan adequaat cardiovasculair risicomanagement. Echter, huidige initiatieven om een gezonde leefstijl te bevorderen zijn maar mondjesmaat met elkaar verbonden en betrekken vaak niet de omgeving van de patiënt. Om dit op te lossen hebben cardiologen, neurologen, huisartsen, wetenschappers, ondernemers, en patiënten zich verenigd in het BENEFIT project. Ons doel is een nationaal ecosysteem te creëren waarin evidence-based interventies om een gezonde leefstijl te bevorderen zijn ingebed in een systeem dat mensen beloont voor het ondernemen van acties die bijdragen aan zo’n gezonde leefstijl.

Om het initiëren en behouden van een gezonde levensstijl bij HVZ-patiënten te bevorderen, is het BENEFIT programma (www.benefitforall.nl) ontwikkeld als aanvulling op de standaard, face-to-face, hartrevalidatiezorg. Het BENEFIT-programma is een publiek-privaat ecosysteem in een nationaal consortium, met als doel om langdurige leefstijl ondersteuning te bieden aan HVZ patiënten in hun eigen huis. Kern van het BENEFIT-programma is toegang tot een geavanceerd eHealth-platform van vital10 (www.vital10.nl) met Personal Health Portal (i.e. patiënten portaal) bestaande uit functionaliteit voor dagelijkse doel- en gezondheidsmonitoring, toegang tot (evidence-based) leefstijlinterventies, persoonlijke coaching en een beloningsprogramma gericht op het stimuleren van een breed scala aan gezondheidsgedrag en therapietrouw. Dit geïntegreerde programma voor gezond leven maakt het mogelijk om leefstijlinterventies af te stemmen op de behoeften en voorkeuren van eindgebruikers, waardoor betrokkenheid en actief gebruik worden gestimuleerd. Het programma bevordert ook zelfmanagement van een gezonde leefstijl door patiënten aan te moedigen om gezondheidsindicatoren (zoals bloeddruk) zelf thuis te meten en automatisch te laten registreren in het portaal. Door een breed scala aan gezondheidsgedragingen (zoals sporten, niet-roken) en therapietrouw (het bijwonen van preventieprogramma's, verschijnen op gezondheidsafspraken) te belonen, beoogt het programma de zorgomgeving en thuisomgeving te integreren en daarbij de inbedding van een gezondere leefstijl thuis te vergemakkelijken. Het ecosysteem zorgt voor betrokkenheid van alle belanghebbenden - publieke en private partijen, van patiënten en zorgprofessionals tot slimme technologieontwikkelaars - die allemaal nauw samenwerken. Dat is nu BENEFIT for all!

Supreme Nudge Welke invloed hebben aanpassingen in de supermarkt zoals nudges en prijsveranderingen op leefstijl en gezondheid? En kan een mobiele app mensen stimuleren om meer te wandelen? Deze vragen stonden centraal in het vijfjarige SUPREME NUDGE project (SUstainable PREvention of cardioMEtabolic risk through NUDGing hEalth behaviours).

In het SUPREME NUDGE project hebben een reeks aan voorstudies, zoals literatuuronderzoek, vele gesprekken met medewerkers van de participerende supermarketketen, en pilottests in een virtuele supermarktomgeving, geleid tot het opzetten van een gerandomiseerd experiment in echte supermarkten. Hiervoor zijn 12 Coop supermarkten in buurten met een lagere sociaaleconomische positie op winkelniveau gerandomiseerd naar een controlegroep of een interventiegroep waarin nudges en prijsmaatregelen werden geïmplementeerd ter promotie van gezonde voeding. De nudges en prijsmaatregelen waren gericht op circa 9% van het supermarktassortiment en het personeel voerde zelf de interventie implementatie uit. Bij iedere supermarktlocatie zijn klanten geworven om deel te nemen aan de effectmetingen, waarbij klanten tussen de 30 en 80 jaar oud dienden te zijn en minimaal de helft van hun weekboodschappen deden bij een deelnemende supermarkt. Deelnemende klanten kregen aanvullend de mogelijkheid om deel te nemen aan een wandelcoachinterventie, waarbij bezit van een voldoende up-to-date smartphonesysteem een voorwaarde was. Deelnemers werden op individueel niveau gerandomiseerd naar de wandelcoachinterventie in combinatie met een stappentellerapp of een controlegroep met uitsluitend een stappentellerapp. De interventieperiode was bij acht supermarktlocaties 12 maanden en bij de overige vier locaties zes maanden. Gedurende deze periode werd er door de onderzoekers gemonitord hoe nauwkeurig de supermarktinterventies geïmplementeerd waren.

Er zijn resultaten geanalyseerd van 361 deelnemers. Na 12 maanden bleek er geen effect van nudges en prijsmaatregelen op het eetgedrag van deelnemers. Er bleken ook geen effecten te zijn op het aankoopgedrag, wandelgedrag, en de gezondheidsmarkers van de deelnemers, en ook niet op de afzet van gezonde producten op winkelniveau. De gemiddelde implementatietrouw over de tijd was 72%. De onvolledige implementatie kwam vermoedelijk doordat de supermarkt een complexe en dynamische onderzoeksomgeving is, wat volledige interventie-implementatie bemoeilijkt. Daarnaast was de interventiedosering relatief laag ten opzichte van het volledige supermarktassortiment waarin er een overvloed aan ongezond aanbod is. Bewijs uit eerdere studies toont aan dat nudges en prijsmaatregelen wel in staat kunnen zijn om gezonde aankopen en gezond eetgedrag te stimuleren. Nudges en prijsmaatregelen kunnen daarom een waardevol onderdeel zijn van een bredere set aan maatregelen, aangevuld door sterkere strategieën gericht op het ontmoedigen van het ongezonde aanbod. Dit is nodig om tegenwicht te bieden aan het hoge aandeel ongezonde aanbod en om een substantiële impact te kunnen maken op het voedingspatroon en de gezondheid van mensen. Voorbeelden kunnen zijn regulatie van ongezonde aanbiedingen en het beperken van het ongezonde aanbod per winkel. Dergelijke strategieën dienen via beleidsvoering ingevoerd en gemonitord te worden om volledige implementatie te bevorderen.